Każdy, kto regularnie trenuje, prędzej czy później zadaje sobie to samo pytanie: co jeść, żeby mieć więcej energii, szybciej się regenerować i osiągać lepsze wyniki? Odpowiedź nie jest prosta, bo nie istnieje jedna uniwersalna dieta sportowca idealna dla wszystkich sportowców. Istnieją natomiast zasady, które pozwalają dopasować sposób odżywiania do rodzaju wysiłku, celu treningowego i indywidualnych potrzeb organizmu.
Ciekawostka: nawet najlepiej zaplanowany trening nie przyniesie efektów, jeśli nie jest wsparty właściwym odżywianiem. W badaniach nad zawodowymi triathlonistami wykazano, że niewłaściwa dieta może obniżyć wydolność aż o 30%.
Podstawą każdej strategii żywieniowej jest ilość energii, jaką dostarczamy z jedzeniem. Jeśli kalorii jest zbyt mało, organizm zaczyna „oszczędzać” energię, co obniża wydolność i utrudnia regenerację. Z kolei nadmiar może prowadzić do gromadzenia tkanki tłuszczowej i spadku formy.
Ustalenie zapotrzebowania kalorycznego powinno uwzględniać:
masę i skład ciała,
płeć, wiek oraz poziom wytrenowania,
liczbę i intensywność treningów,
aktualny cel (redukcja, masa, utrzymanie),
fazę sezonu – przygotowania, starty lub regenerację.
Ciekawostka: już różnica 300–500 kcal dziennie w obie strony potrafi w ciągu miesiąca przełożyć się na zauważalny spadek lub przyrost masy ciała.
To główne źródło energii w sporcie i należy to wziąć przy planowaniu diety sportowca. Odpowiednia ilość węglowodanów pozwala utrzymać wysoki poziom glikogenu mięśniowego, który jest niezbędny do intensywnego wysiłku. Im dłuższy lub bardziej dynamiczny trening, tym większe zapotrzebowanie.
Dobrym źródłem są produkty pełnoziarniste, owoce, warzywa skrobiowe, ryż, kasze, makaron i bataty.
Ciekawostka: zawodowi kolarze potrafią spożywać nawet 700–800 g węglowodanów dziennie podczas dni startowych.
Odpowiada za regenerację i odbudowę mięśni - to kluczowy element diety sportowca. Regularne dostarczanie odpowiedniej ilości białka wspiera procesy naprawcze i sprzyja utrzymaniu masy mięśniowej. Najlepiej łączyć różne źródła: chude mięso, ryby, jaja, nabiał, rośliny strączkowe czy tofu.Ważna jest nie tylko ilość, ale i rozmieszczenie białka w ciągu dnia – warto, by pojawiało się w każdym głównym posiłku w diecie sportowca
Ciekawostka: białko spożyte tuż po treningu (np. w postaci shake’a lub posiłku z mięsem czy nabiałem) może przyspieszyć regenerację nawet o 20%.
Tłuszcze to nie tylko zapas energii, ale też źródło kwasów tłuszczowych omega-3, witamin A, D, E, K i składników wspierających układ hormonalny.Wybieraj głównie zdrowe źródła: oliwę z oliwek, awokado, orzechy, pestki, tłuste ryby. W diecie sportowca nie powinno ich zabraknąć!
Mikroelementy i witaminy są często niedoceniane, a to właśnie one wspierają pracę mięśni, odporność i regenerację.Zadbaj o odpowiednią podaż:
żelaza – wspiera transport tlenu i wydolność,
magnezu – zmniejsza ryzyko skurczów,
wapnia i witaminy D – dbają o mocne kości,
potasu i sodu – pomagają utrzymać właściwą gospodarkę wodno-elektrolitową.
Ciekawostka: utrata 2% masy ciała w wyniku odwodnienia może obniżyć wydolność fizyczną nawet o 10%. Należy to uwzględnić bilansując dietę sportowca
Pamiętaj, że woda to Twój najlepszy „suplement” – pij regularnie, a przy długotrwałym wysiłku uzupełniaj elektrolity.
Załóżmy, że mamy sportowca ważącego 80 kg, trenującego siłowo 4–5 razy w tygodniu. Jego dzienne zapotrzebowanie to około 3000–3200 kcal i tak należy planować dietę sportową.
Przykładowy jadłospis:
Śniadanie: owsianka na mleku z bananem, masłem orzechowym i cynamonem
II śniadanie: kanapki z pieczywa pełnoziarnistego z jajkiem i warzywami
Obiad: pierś z kurczaka, ryż basmati, brokuły, oliwa z oliwek
Przekąska przed treningiem: shake z banana, odżywki białkowej i mleka roślinnego
Po treningu: jogurt naturalny z owocami i płatkami owsianymi
Kolacja: łosoś z kaszą gryczaną i sałatką z awokado
Warianty można dowolnie modyfikować – w dni bez treningu warto zmniejszyć ilość węglowodanów, a w dni o dużej objętości dodać ich więcej.
Dieta sportowca powinna ewoluować razem z planem treningowym. W okresie budowania formy organizm potrzebuje więcej energii i węglowodanów, natomiast w fazie startowej lub regeneracyjnej – więcej białka i mikroelementów.Ta periodyzacja żywienia pozwala dopasować dietę do aktualnych potrzeb organizmu, zamiast trzymać się jednego schematu przez cały rok.
Monitoruj efekty: obserwuj energię, regenerację, wyniki, masę i skład ciała.
Jedz regularnie: 4–6 posiłków dziennie, dopasowanych do rytmu dnia.
Posiłek przed treningiem: lekkostrawny, bogaty w węglowodany i niewielką ilość białka.
Posiłek po treningu: połączenie białka i węglowodanów, by wspierać odbudowę mięśni.
Nie eksperymentuj przed zawodami: każdą zmianę testuj w okresie treningowym.
Dbaj o sen: minimum 7–8 h snu dziennie – to część regeneracji tak samo ważna jak dieta.
Najlepsza dieta dla sportowca to taka, która wspiera cel treningowy, dba o zdrowie i jest dopasowana do konkretnej osoby. Kluczem jest równowaga między kaloriami, makroskładnikami, mikroskładnikami i nawodnieniem – oraz elastyczne podejście zależne od fazy przygotowań.
Jeśli trenujesz regularnie i chcesz mieć pewność, że Twoja dieta, dieta sportowca lub dieta redukcyjna, w pełni wspiera Twój wysiłek, skonsultuj się z dietetykiem sportowym. Indywidualny plan żywieniowy to inwestycja w wydolność, regenerację i długofalową formę.
Potrzebujesz pomocy przy zbilansowaniu diety sportowej lub diety na odchudzanie? kliknij - https://dietetyk-sportowy.com.pl/dieta-sportowa-online
Dr Krzysztof Mizera
Dietetyk sportowy Warszawa